İnsanlar bir araya gelip birlikte çalıştıklarında, er ya da geç farklı hedefler, yöntemler ya da değerler görünür hale gelir. Bu farklılıklar erken tanınmaz ve uzlaşma anlamında çözülmezse çatışmaya yol açar. Bu çatışmalar her zaman belirli bir mantığa göre gelişir. Bu bağlamda, burada sunulan tırmanma düzeyleri her çatışma durumunda tüm bağlamlarda gözlemlenmelidir.

Glasl modeli, çatışmaları analiz etmek de yararlı olduğunu kanıtlıyor. Bu yöntem yükselme seviyeleri hakkında tedbir açısından herhangi bir öneri sunmaz, ancak çatışmanın durumu hakkında değerli bilgiler sağlar.

“Çatışmaya ancak cesaretle olumlu bir yön verilebilir.”

Friedrich Glasl

Özellikle yöneticiler, 9 çatışma seviyelerinin farkında olmalıdır. Çatışmalar bu nedenle tarafsız bir bakış açısıyla görülebilir ve gerekirse dışarıdan yardım zamanında istenebilir. Kendinizin katılmadığı çatışmalarda bile, çatışma düzeylerinin değersiz tanınması, çatışmanın daha hızlı çözümlenmesine yol açabilir.

Yükselişin faz modeli, 1980 yılında ilk kez yayınlayan Avusturyalı yönetim danışmanı ve çatışma araştırmacısı Friedrich Glasl’a olmuştur (Glasl, Friedrich: Çatışma yönetimi. Yöneticiler, danışmanlar, 11. baskı, 2013).

Olası kullanımlar

  • Çatışmanın tetikleyicisi, türü ve yoğunluğunu belirlemek için çatışmalar veya başarısız iletişim durumları üzerine fikir geliştirme.
  • Bir çatışmayı azaltmak için uygun önlemleri belirleme
  • Çatışmadan kaynaklanan kayıplara karşı koruyucu mekanizmaların geliştirilmesi

Sonuçlar

  • Tanımlanan çatışmaların azaltılması
  • Şiddet, telafisi mümkün olmayan çatışmaların önlenmesi
  • Açık ve güvenilir bir ilişki kurulması

Metodun avantajları

  • Dokuz seviyedeki yükselmeyi gözlemleyenler, en kötü durumda birbirleriyle ilişkileri kalıcı olarak bozabilecek hayal kırıklıklarını, acıları ve sertleşmeleri azaltabilir veya hatta önleyebilir.
  • Erken algılama, görüşme ve dolayısıyla müdahale hasarı azaltır, sürtünme kayıplarını azaltır ve işbirliğini geliştirir.
  • Bu risklerin ele alınması, çalışanların birbirleri arasındaki güveni ve açıklığı güçlendirir. Genel olarak, bu bozulma riskini en aza indirir.

Limitler, riskler, dezavantajlar

  • Muhtemelen ekipteki herkes çatışma risklerini her zaman algılayamaz.
  • Takımdaki herkes, bahsettiğiniz çatışma risklerini kabul etmeyebilir çünkü genellikle yapılan iş veya proje, ilişki veya kişiden daha yüksek olarak derecelendirilir.

Gereksinimler

  • Kişinin kendi ve diğerinin ruh hali özelliklerini algılama yeteneği ve isteği olması elzem.
  • İç ve dış ruh hali özelliklerinin algılanması. İç özellikler fiziksel, zihinsel ve duygusal değişiklikleri içerir. Dış özellikler sözel ve beden dili değişikliklerini içerir.
  • Kendini beklentilere ve geleneklere karşı savunmak için cesaret ve iç özgürlük.

9 çatışma seviyeleri ve çözümleri ile çalışma

Her çatışmanın tırmanma eğilimi vardır (1’den 9’a kadar) ve  üç ana seviyeye ayrılır. En küçük rahatsızlıkların bile büyük anlaşmazlıklara neden olma potansiyeli vardır. Çatışmayı asla ağırlaştırmayacağınıza ikna olsanız bile, muadilinizin aynı şekilde düşünüp düşünmediğini asla bilemezsiniz. Bu nedenle, her küçük rahatsızlığı ciddiye alın! “O kadar da kötü değil” veya “iyi olacak” gibi yatıştırıcı ifadeler oldukça risklidir ve bu nedenle son derece tartışmalı tutumlardır. Onları davranış repertuarından silmeniz tavsiye edilir!

Mümkün olduğunca erken yanıt verin

Çatışma ne kadar artarsa, çözümü o kadar zorlaşır. Çatışmayı önlemek, onunla baş etmekten daha karlıdır. Çatışmanın hız kazanmasını beklemeyin, çünkü sonrasında durdurmak zordur.

Dokuz seviye katmanları adım adım uygulanan bir plan değildir!

Tüm çatışmalar tüm aşamalardan geçemez ve tüm aşamalar her zaman ayrılamaz. Aşağıdaki dokuz seviyeyi büyük esneklik ve empati ile kafanızda canlandırın. Karşı tarafınız ilk seviyenin belirtilerini gösteriyorsa, ikinci seviyeye “düzgün” geçeceği anlamına gelmez. Bazıları seviye 1’den 6’ya hatta 7’ye kolayca atlayabilir. Ek olarak, birkaç seviyeden sinyaller aynı anda ortaya çıkabilir, bu nedenle çatışmanın ne kadar ilerlediği her zaman net değildir.

Her zaman en üst seviye değerlendirilir

Önceki aşamaların katmanları daha sonraki aşamalarda da görülebilir. Birden fazla seviyeden işaret gördüğünüzde, en yüksek tehlike her zaman en önemlisi olarak değerlendirilmeli çünkü en büyük tehlikeyi oluşturur. Dolayısıyla, seviye 2, 5 ve 8’den özellikleri yansıtılırsa, 8’ci seviye içindesiniz ve sadece önceki seviyelerden ek sinyaller gösteriyorsunuz.

Taraflar farklı düzeylerde olabilir. Sadece Seviye 1’de olduğunuz için yaklaşan bir yükseliş riskini asla hafife almayın. 1’de 1-9 arasında süreklilik içinde olmanız, zaten 6’ya girmişse, karşı tarafınız için önemli olmayacaktır. Bu nedenle, tüm ilgili çatışma ortaklarına ve özellikle daha yüksek olanlara kadar tüm tırmanma seviyelerine dikkat edin. Temel ilke: En yüksek tırmanma düzeyine ulaşmış olan kişi grup yapısı ve ilişkinin kalitesi açısından en büyük riski oluşturmaktadır.

Modelinin üç ana seviyesi

Glasl’ın yükseliş seviyesi modelinin temel çekirdeği üç ana seviyeye ayrılıyor:

  1. ana Seviye 1-3: Kazan-Kazan (Win-Win)
  2. ana Seviye 4-6: Kazan-Kaybet (Win-Lose)
  3. ana Seviye 7-9: Kaybet-Kaybet (Lose-Lose)

1. ana seviye Kazan-Kazan (Win-Win)

İlk ana düzeyde olgusal iletişim sözkonusu. Anlaşmazlık durumunda tarafların olumlu bir sonuca ulaşması olanağını sağlar.

2. ana seviye Kazan-Kaybet (Win-Lose)

İkinci aşama yıkıcı ve öznel bir ortam sözkonusu ve olgusal düzeyde iletişim gerçekleşmiyor. Bununla birlikte, çatışma tarafları ahlaki yetkilerini muhafaza eder ve dış tarafların yardımıyla çatışmalara bir çözüm bulabilirler. İkinci aşamadaki çatışmalar genellikle bir kaybeden ve kazananla sona erer.

3. ana seviye Kaybet-Kaybet (Lose-Lose) 

Üçüncü aşama nihayetinde özdenetim, hata ve yaralanma eksikliğini belirler. Esas olarak, her iki tarafın da kendi kendini yıkıcı davranması ve birlikte yüzünü kaybetmesi ile karakterize edilir.

Yükselme seviyeleri

Birinci seviye 1-3: kazan-kazan (Win-Win)

1. Seviye: Katılaşma

Birinci seviyenin ilk aşamasında, ilgili taraflar arasında gerginlikler ve anlaşmazlıklar vardır. İlgili olanlar başlangıçta bunu bir çatışma olarak algılamazlar, ancak daha derin nedenleri olabilir.

2. Seviye: Tartışma

İkinci aşama, tartışma stratejileri, çatışan taraflar arasındaki anlaşmazlıklar ve tipik bir siyah beyaz düşünme ile karakterizedir.

3. Seviye: Kelimeler yerine yapılan eylemler

Üçüncü aşamada, çatışmaların net ve açık bir şekilde yoğunlaşması ilk kez hissedilebilir. Katılımcılar artık tartışmayı dikkate almıyorlar, bunun yerine muadillerine baskı yapıyorlar.

İkinci seviye 4-6: kazan-kaybet (Win-Lose)

4. Seviye: İmaj endişesi

Dördüncü aşama koalisyonlarla karakterize edilir: çatışmaya taraf olanlar, kendi görüşlerini güçlendirmek için müttefiklerden destek ararlar. Bu aşamadan itibaren çözüm bulmak artık stratejinin odağı değil, çatışmaları “kazanmak” tır. Bu aşamada çatışmaların nesnel çözümlenmesi giderek zorlaşmaktadır.

5. Seviye: Yüz kaybı

Çatışan taraflar, rakiplerini ortaya çıkarmak ve yüz kaybına neden olmak için doğrudan ve kişisel saldırılar kullanırlar. Bu aşama ahlak ve karşılıklı güven kaybı ile karakterizedir.

6. Seviye: Tehdit Eden Stratejiler

Çatışmaları kontrol etmek ve kendi güçlerini göstermek için, dahil olanlar birbirlerini tehdit etmeye başlarlar. Örnek: Bir iş ortağı, muadilinden para talep eder veya taleplerini yerine getirmezse onu yaptırımlarla tehdit eder.

Üçüncü seviye 7-9: kaybet-kaybet (Lose-Lose)

7. Seviye: Sınırlı imha saldırıları

Üçüncü aşamada, çatışan taraflar karşı tarafa zarar vermeye başlar. Rakibin daha büyük hasarı kabul etmesi gerekiyorsa, kendi hasarınız kabul edilecektir.

8. Seviye: Parçalanma

Sekizinci aşamada, parçalanma, dahil olanlar düşman sistemini yok etme hedefini takip ederler. Fiziksel, maddi, duygusal, sosyal ve ruhsal saldırılar bu aşamadaki günün sırasıdır.

9. Seviye: Birlikte batma

Dokuzuncu ve son aşamada tam bir çatışma sözkonusu: Çatışmanın her iki tarafı da düşmanını uçuruma atmaya çalışır. Bunu yaparken, kendi kendini yok etmeyi de kabul eder.

Gerileme ve önleme modeli

1-3. Seviyelerdeki çatışmalar barışçıl bir şekilde çözülebilir, muhtemelen birisi müdahale eder. 4. Seviyeden itibaren, ilgili tarafların çatışmalarını çözmek için dışarıdan yardıma ihtiyaçları vardır. Glasl çatışmayı azaltmak için aşağıdaki modeli sunar:

  • Seviye 1-3: Kendi kendine yardım hala mümkün
  • Seviye 2-3: Arkadaşlarınızdan, ailenizden veya profesyonel moderasyondan yardım
  • Seviye 3-5: Harici profesyonel süreç desteğinden yardım
  • Seviye 4-6: Dış sosyo-terapötik süreç desteği yoluyla yardım
  • Seviye 5-7: Harici profesyonel arabuluculuk yoluyla yardım
  • Seviye 6-8: Gönüllü veya zorunlu tahkim sürecinde yardım
  • Seviye 7-9: Yardım ancak yukarıdan bir güç müdahalesi ile mümkündür

Seviye 1-3: Kendi kendine yardım hala mümkündür

Çatışma tırmanışının ilk aşamalarında dış müdahale gerekli değildir. Çatışmanın tarafları, anlaşmazlıkları erken çözüme kavuşturmak ve hatta karşılıklı fayda ile durumdan çıkmak için hala kendi ellerinde. Bu, örneğin, görünümler çatışmak yerine birbirini tamamlıyorsa mümkündür. Üçüncü seviyeden itibaren karşılıklı iletişimi sürdürmek için denetleme gerekebilir.

Seviye 3-5: Harici profesyonel süreç desteğinden yardım

Çatışma tırmanışı olgusaldan kişisel seviyeye değişirse, kendi kendine yardım olasılığı sona erer. Şimdi ılımlılık ve dış yardıma ihtiyac var, burada Glasl çatışmanın üstesinden gelmek için profesyonel süreç desteği (Mentor) önermektedir.

Seviye 4-6: Dıştan profesyonel süreç desteği (sosyolog veya psikolog) yoluyla yardım

Artan çatışmalara profesyonel süreç desteğini önermektedir. Bu en geç, taraflar birbirlerini tehdit ettiğinde ve birbirlerine ciddi zarar vermeye istekli olduklarında gereklidir.

Seviye 5-7: Harici profesyonel arabuluculuk yoluyla yardım

Süreç desteğine ek olarak, ikinci seviyenin daha yüksek seviyelerinde profesyonel arabuluculuk, daha fazla tırmanmayı önlemeye ve taraflar arasında arabuluculuk yapmaya yardımcı olabilir.

Seviye 6-8: Gönüllü veya zorunlu tahkim sürecinde yardım

Hala bir anlaşmaya varılamazsa ve çatışma daha da yükselmekle tehdit ederse, bir çözüm bulmak için yasal işlemler başlatılabilir. Başka bir seçenek, durumu herkes için açıklığa, gönüllü veya zorunlu, kavuşturarak bir tahkim mahkemesi kurmaktır.

Seviye 7-9: Yardım ancak yukarıdan bir güç müdahalesi ile mümkündür

Önceki tüm önlemler başarısız olursa ve çatışmaların artması durdurulamıyorsa, son çözüm, daha yüksek bir otoritenin harici bir güç müdahalesidir. Bu nedenle çatışma yetkili olarak sona ermelidir.

Hızlı olası çözümler 

1-3 seviyeler için geçerli!


Stratejik yaklaşım

  • Sorun nerede?
  • Olası ortak çözümler geliştir
  • Çözümleri rasyonel olarak değerlendir (duygusal olarak değil)
  • Her iki tarafın en iyi çözümleri için kararlar bulun ve kabul edin

Kişisel yaklaşım (proaktif)

  • Bakış açınızı açıklayın (ör. “Bunu fark ettim …)
  • Etkileri açıklayın (ör. “Benim için bu …”
  • Duygulara isim verin (ör. “Hissediyorum …)
  • Diğer kişinin durumu nasıl gördüğünü sorun (ör. “Her şeyi nasıl görüyorsunuz? …)
  • Sonuç çıkar (örn. “Bir çözüm neye benzeyebilir? Aşağıdaki yolu istiyorum …)