FORDEC, karmaşık ve kriz ortamlarında hızlı, gerçeğe dayalı kararlar almak için altı aşamalı bir metod tur. Bu durumlarda, standard düşünce kalıpları, sağlıklı karar alınmasını tehlikeye sokar. Bu tehlikeleri azaltmak ve kararın kalitesini artırmak için FORDEC, “Facts – Gerçekler“, “Options – Seçenekler“, “Risks and Benefits – Riskler ve Yararlar“, “Desicions – Karar“, “Execution – Yürütme” ve “Check – Kontrol” yöntemi kullanılır. FORDEC, üç analiz adımı (FOR) ve üç eylem (DEC) adımına ayrılmktadır.

FORDEC metodunun kısa profili

Menşei

1992 yılında Lufthansa ve DLR (Department of Aviation and Space Psychology), Mürettebat Kaynak Yönetimi için bir çalışma grubu kurdu ve bu çalışma grubunun bir parçası olarak, Hans-Jürgen Hörmann bir karar modeli olarak FORDEC metodunu geliştirdi.

Olası kullanımlar

• Proje performansı üzerinde etkisi olan tüm kararlar (örneğin değişiklik talepleri, kaynak kararları, önceliklendirme).
• Hem bireysel olarak hem de ekip olarak tüm ilgili karar verme durumları için geçerlidir.
• Bir kararın hızlı bir şekilde verilmesi gerektiğinde ve ek yönergeler veya kontrol listeleri olmadığında.

Sonuçlar

• Kararlar verildi ve uygulandı
• Verilen kararların yansımaların analizi

Avantajlar

• Sezgisel kararlara kıyasla çeşitli seçeneklerin karşılaştırılması
• Zihinsel hata mekanizmalarının etkilerinin azaltılması (sezgisel yöntemler, bilişsel çarpıtmalar)
• Ekipteki kararlar için karar verme sürecinin şeffaflığı

Sınırlar, riskler, dezavantajlar

• Zaman açısından kritik ortamlarda kararların alınması için çok  uzun tartışmalar
• Yetki derecelerine uyulmaması, ekip kararlarını bireysel kararlara dönüştürebilir

Gerekli araçlar

• FORDEC tamamen kavramsal bir süreçtir ve bu nedenle genel anlamda herhangi bir malzeme gerektirmez.
• Uygun moderasyon materyalleri (örneğin pinboard, kartlar, beyaz tahta, vb.) ekipte yönetilen karar verme süreçleri için yardımcı olabilir.

Uygulama

İnsan beyni, yeterince iyi kararları çok hızlı bir şekilde vermek için optimize edilmiştir. Karar verme sürecinin amacı, bir veya daha fazla seçeneği diğer seçeneklere göre tercih etmektir. Bu süreç için beyin, otomatik olarak bazen de bilinçsizce edinilmiş deneyimlere ve kalıplara erişir. Bu şekilde, araba kullanmak veya nesneleri tanımak gibi diğer davranış kalıplarının yanı sıra karar verme kalıplarını da içselleştirilir. Karmaşık ortamlarda, bu mekanizmalar hatalara yol açabilir çünkü bilgi işleme tahrif edilir ve karar vermek için bilinçsizce izin verilmeyen varsayımları, kalıpları ve zihinsel modelleri kullanırız.

Zihinsel modeller, gerçek dünyevi gerçekleri ve süreçleri açıklamak için oluşturduğumuz model fikirlerdir. Karmaşık sorun alanlarını, dinamik durumları ve karmaşık teknik aygıtları basitleştirilmiş biçimde zihinsel bir model olarak temsil ediyoruz. Sonuçta ortaya çıkan görüntüler ve kavramlar, hızlı işleme ve karar vermeyi sağlarken, aynı zamanda önemli ayrıntıların gizlenmesine ve yanlış sonuçlara varılmasına da olanak tanır. Karmaşık ortamlarda zaman baskısı altında verilmesi gereken kararların kalitesini artırmak için FORDEC yöntemi tasarlanmış ve aşağıdaki sıralamaya göre işlenmelidir.

• Facts – Gerçekler
• Options – Seçenekler
• Risks and Benefits – Riskler ve Yararlar
• Desicions – Karar
• Execution – Yürütme
• Check – Kontrol

Facts – Gerçekler

Gerçekler nelerdir? Bir ekipte karar verirken herkes önce bu soruyu kendisi yanıtlar ve ardından sonuçlarını ekibe sunar. Bu, ilk durumun mümkün olan en kapsamlı resmiyle sonuçlanır. Sadece konumlarını bilenler gidecekleri yerin yönünü bulabilirler.

Önemli: Bu soruyu cevaplarken yorum ve değerlendirmelere izin VERİLMEZ.

Options – Seçenekler

Tüm bilgileri not ettikten sonra olasılıkların neler olabileceğini düşünün. Acele etmeyin ve alışılmamış fikirleri de not edin. Gerekirse bu olasılıkları daha sonra her zaman silebilirsiniz. Unutmayın bu aşamada düşünmenin yasakları yoktur.

Önemli: Kendinizi yalnızca bariz seçeneklerle sınırlamayın.

Risks and Benefits – Riskler ve Faydalar

Her seçeneğe iki ok verin. Sol okun altına bu seçeneğin getireceği tehlikeleri, riskleri ve dezavantajları yazın. Sağ okun altında avantajlar ve fırsatları sıralayın. Ardından, tüm seçeneklerin fırsat / risk oranını, örneğin SWOT analiziyle ile karşılaştırın. Bu, bir genel bakış sağlar ve risklerin fazla tahmin edilmesini ve fırsatların gözden kaçırılmasını önler. Kendinize aşağıdaki soruları sorun ve takım içinde kararlar verirken cevapları tartışın.

• Yanlış karar verilirse neler kötüye gidebilir? 
• Kararın yanlış gitme orantısı ne kadar olabilir?

Decision – Karar

Artık tüm bilgilere sahipsiniz. Şimdi tutarlı olmanız ve bir karar vermeniz gerekiyor. Bu aşamada kara kara düşünmek bir “zihinsel bekleme döngüsü” gibidir. Bu bekleme döngüsü İçinde hareket etmeyerek değerli zaman kaybedersiniz. Siz veya grubunuz hala karar vermede zorlanıyorsa, dışarıdan bir “yardımcı” tavsiye ederim. “Yabancılar” genellikle olayları daha net görebiliyorlar.

Execution – Yürütme

Bu aşamada, derhal harekete geçmektir. Artık ne yapmak istediğinizi biliyorsunuz. Şimdi ise kararlarınızı nasıl uygulamaya geçirme ile ilgili. Bu aşamanın altında, hedefinize ulaşmak için almak istediğiniz belirli önlemleri not edin. Ekip kararları durumunda, sorumluluklar doğrudan açıklığa kavuşturulmalı dır.

Check – Kontrol edin

FORDEC modeli kendi kendini kontrol eden bir metod değildir. Özellikle uzun vadeli projelerde doğru istikamette olup olmadığınızı ve kararlaştığınız önlemlerin yürürlüğe girip girmediğini ya da düzeltilmesi gerekip gerekmediği düzenli olarak kontrol etmelisiniz.

Önemli: Kararı etkileyen dış faktörler değişti mi? Yanıtınız evet ise yeni FORDEC sürecine girmeniz anlamına gelir.

Pratik ipuçları

Sabahları günün en önemli kararları ile ilgilenin. FORDEC’i sağlıklı uygulaya bilmeniz için, size ve ekibinize, önceden cömert bir zaman aralığı belirleyin. Bu süre zarfında e-postalarınıza bakılmamalı ve telefonunuz kapalı olmalıdır.

FORDEC günlük rutininiz haline gelse bile, asla bu süreci sadece kafanızda yaşamayın, her zaman yazılı olarak yapın! Ancak düşüncelerimiz kağıda döküldüğünde yapılandırılmış düşünme gerçekten mümkün olur. Ancak işlem yazılı olursa beyin sorunu görsel olarak da kavrayabilir ve size bir genel bakış sağlar. Verilen kararla değil, istenen sonuca ulaşıldığında FORDEC sona erer. Aksi takdirde yeni bir FORDEC başlatılmalıdır.

Sonuç

Yapılandırılmış karar verme sistemi FORDEC, göz hizası prensibi ile müdahale zorunluluğu net bir yapı ile sağlar. Serbest tarzda karar vermek yerine, gereksinimleri sistematik olarak analiz eder, seçenekleri değerlendirir, gelecek vaat eden adayları değerlendirir ve ardından nasıl devam edeceğinize karar vermenizi sağlar.