Durmadan şikayet eden bir çalışan, takımda olumsuz bir hava oluşturur. Bu ortam, şirketiniz için geniş kapsamlı olumsuz sonuçlara sebep olabilir. Tek bir kişinin olumsuz ruh hali, takıma ve şirket geneline bir virüs gibi yayılır ve bu da şirketinizin önemli performans kayıbına sebep olur. Bu tip çalışana ‘toksik’ denir ve çalıştığı ortama zarar verir! Bir yönetici olarak, bu sorunlu çalışanları tanımanız ve bu durumdan çıkması için yardımcı olmanız gerekir. Aksi takdirde zehirli hale gelirler ve tüm takıma bulaştırırlar. Zehirli ortam demek, çalışanlarda moral bozukluğu ile başlar ve şirketi bırakması ile son bulur.

Bu yazımda toksik çalışanları nasıl tespit edebileceğinizi ve adım adım bu ruh halinden nasıl çıkarabileceğinizi sizlerle paylaşmak istiyorum.

Toksik kelimesinin açıklaması: Toksik kelimesi vücuda zararlı maddelere verilen isim olarak bilinmektedir. Nasıl vücuda zarar veren maddeler varsa bir şirket, kurum ve kuruluşlarda da zarar veren çalışanlar olmaktadır. Bundan dolayı bu tip çalışanlara ‘toksik’ kelimesi kullanılır.

Toksik çalışanları nasıl tanırsınız?

Toksik çalışan birden bire ortaya çıkmıyor. Bir süreçten geçiyor! Başlangıçta toplantılarda iğnelemeler ile başlar ve sonrasında diğer çalışanlar ile sessizce kafa kafaya verir ve sessizce şikayette bulunduğunu görürsünüz. Bir müddet sonra çalışanın performansı gittikçe kötüye gittiğini fark edersiniz. Her yeni verilen görevde mazeretler üretmeye başlar. Örneğin:

  • Neden bu işi yapamayacağına dair mazeretler
  • Neden kendi sorumluluk alanında olmadığına dair mazeretler
  • Başka birinin neden bunu yapamayacağı gibi açıklamalar

Toksik çalışanların özellikleri

Michael Housman ve Dylan Minor toksik çalışanlar üzerinde yaptığı çalışmada, toksik çalışanların toksik olmayan çalışanlardan daha üretken olduğunu tespit etti.

Toksik çalışanlar kurallara uymayı sevdiklerini ifade ederler. Öte yandan, kuralları çiğnedikleri için, kovulma olasılığı daha yüksek olan kişilerdir. Bilim adamları, çalışanların istedikleri işi elde etmek veya sürdürmek için iyi bir izlenim bırakmak istediklerini bu şekilde açıklıyor. Gerçekte, toksik çalışanlar yalnızca kendi amaçlarına hizmet ettikleri sürede kurallara uyarlar. 

Kendine güvenen ve bencil çalışanların toksik çalışanlar olma olasılığı yüksektir.

Michael Housman, Dylan Minor

Bu çalışmada, daha az üretken olabilecek ve toksik olmayan bir çalışanı işe almanın, olumsuz bir ruh hali içinde olan yüksek performanslı bir çalışanı işe almaktan daha faydalı olduğu tespit edilmiştir.

Kaynak: Michael Housman, Dylan Minor, Toxic Workers (2015) Harvard Business School’da yayınlandı

Toksik çalışanlar şirket için neden bu kadar zararlı?

Genellikle kimse küçük bir iğnelemeden veya ince bir sözden küsmez veya darılmaz, değil mi? Ancak, vahim olan tam da bu tutumdur. Çünkü olumsuz tutumlar, şikayet eden çalışanlar, ekip ve şirket performansı üzerinde çok kötü bir etkiye sahiptir. Toksik bir ortamda çalışanın, kendisinin toksik bir çalışana dönüşme olasılığı çok yüksektir.

Yüksek performans gösteren kişiler bile toksik bir çalışan olabilir. Michael Housman ve Dylan Minor’un bir araştırmada ortaya çıkardığı gibi, bu hiç de olağandışı değildir. Toksik çalışanların şirketinize çok paraya mal olduğunu unutmayın, çünkü yüksek performans gösteren çalışanların, işten çıkmasını tetikleyen nedenlerden birisidir!

Toksik çalışana karşı nasıl davranmalısınız?

Yeni işe almak istediğiniz aday da dikkat etmeniz gereken hususlar

Bir yönetici olarak bir iş başvurusunda, adayın aşağıdaki özelliklere sahip olup olmadığına dikkat etmesi gerekir:

  • İşe görüşmesinde, sadece başvuranın üretkenliğine değil, aynı zamanda toksik birisi haline girip girmeyeceğine de dikkat edin.
    • Bencilliğe yatkın mı? 
    • Her koşulda kurallara uyduğunu iddia ediyor mu? 
  • Toksik bir davranış sergileyip sergilemeyeceği hakkında bilgi edinmek için, tipik bir “Şikayet-senaryosu” çizebilir ve başvuranın bu yapılandırılmış durumdaki davranışını sorabilirsiniz.

Toksik çalışanı tespit ettikten sonra atılması gereken adımlar

Normal bir çalışan, zaman içinde bazı sebeplerden dolayı toksik bir hale geldiğinde ve yönetici bunu tespit ettiğinde, aşağıdaki adımların uygulanması tavsiye edilir.

  1. Kendini yansıtma
  2. Toksik çalışanla konuşun
  3. Memnuniyetsizliğin sebeplerini anlayın
  4. Çalışana bazı gerçekleri kabul etmesine yardımcı olmak
  5. Övgü ile toksik labirentten çıkarmak için rehberlik

Adım 1: Kendini yansıtma

Toksik çalışanlar zararlı olsa bile, acele düşünmeden eylemler uygulamayın. Tespit ettiğiniz şikayet virüsü sadece bir çalışanı mı meşgul ediyor, ya da tüm ekibi mi etkiliyor? Yönetici olarak kısa vadeli memnuniyetsizliğe yol açan bir hata yapmış olabilir misiniz? Bu gibi soruları kendinize sorarak ilk önce büyük resme bakmaya çalışın. Kendi davranışınızı yansıtmaya ve sorgulamaya çalışın. Bu, hızlı bir çözüme yol açabilir. Ancak, sürekli olarak olumsuz geribildirim aldığınız belirli bir çalışan varsa, hemen tepki vermelisiniz.

Adım 2: Toksik çalışanla konuşun

Gerçekten harika bir iş çıkaran, ancak son zamanlarda homurdanan belirli bir çalışanı fark ettiyseniz, bu çalışanı toplantılarda veya mutfaktaki kahve sohbeti sırasında daha yakından gözlemlemeye çalışın. Buradaki amaç, olumsuz ve yıkıcı davranışı açıkça fark edecek örnekler tespit etmektir.

Sorasında ikili görüşmede gözlemlenen olumsuz davranış ve ifadeleri çalışan ile yüzleştirmek için kullanabilirsiniz. İlk görüşmede, çalışana yalnızca gözlemlediğiniz konular hakkında bilgi verilmelidir. Hararetli tartışmalardan kaçınılması şarttır. Çalışana kendisi hakkında düşünmesi için zaman vermeniz gerekir.

Adım 3: Memnuniyetsizliğin sebeplerini anlayın

Bir sonraki ikili görüşme, çalışana davranışını açıklama fırsatı vermek için bir sonraki gün yapılmalıdır. Memnuniyetsizliğin nesnel nedenlerini tartışmak için bu ikinci görüşmeyi kullanabilirsiniz. Çalışanların memnuniyetsizliklerinin genellikle iyi ve anlaşılabilir bir nedeni vardır. Ancak bu, çalışanın olumsuz tutumunun yalnızca yüzde 50’sini oluşturur. Şikayet virüsünün ekip üyeleri arasında hızla yayılması ihtimali yüksek olduğundan dolayı hızlı davranmak gerekir!

Şikayet virüsünün diğer yüzde 50’si nesnel nedenlerle tetikleniyor. Son derece duygusaldırlar ve çalışanın öznel algısı ve yorumu ile beslenirler. Özellikle, öfkeye neden olan gerçeklerin kişisel olarak ele alınması çalışan tarafından değiştirilmelidir. Bunu çalışana açık bir şekilde iletilmesi gerekiyor.

Adım 4: Çalışana bazı gerçekleri kabul etmesine yardımcı olmak

Özel ve iş hayatında her şey yolunda gitmeyebilir! Bazen her şey olduğu gibi kabul edilmesi gerekebilir. Bu, toksik çalışanınız için de geçerlidir. Ona şirkette bazı şeylerin değişmeyeceğini ve kendisi de dahil herkesin bunlarla profesyonelce uğraşmaktan başka seçeneği olmadığını, yönetici olarak söylemeniz gerekir. Çalışanlarınıza çözülemeyen sorunlara odaklanmamaları gerektiğini, bunun yerine asıl hedefi takip etmeleri gerektiğini göstermek önemlidir.

Adım 5: Övgü ile toksik labirentten çıkarmak için rehberlik

Çalışan, uzun bir süre toksik halde bulunduğundan dolayı, bu bataklıktan tekrar çıkma zamanı gelmiştir. Çok az sayıda çalışan bunu tek başına yapabilir. Bundan dolayı yönetici olarak desteğiniz gereklidir. Hafta sonu geldiğinde kısa geri bildirim görüşmeleri yaparak çalışana eşlik edin. Olumlu davranışlarını överek ona nasıl olduğunu sorun. Örneğin: “Bay/Bayan X, bu kadar hızlı ve başarılı işlerinizi bitirmeniz harika. Eski performansınıza giden yolda olmanıza sevindim. Devam edin!”

Atılan adımlar etki göstermez ise yada çalışanınız tekrar toksik hale dönerse, yukarıda tavsiye edilen admınları tekrarlamanız önerilir. Bu seferde çalışanınız tepki göstermez ise çalışanınız ile yolları ayırmanın zamanı gelmiş demektir!